Wat doe je om je stem in conditie te houden?

Je stembanden zijn als een instrument: daar ben je zuinig op. Er zijn daarom een flink aantal don'ts als je met je stem werkt. Toch zijn er ook een paar dingen die je juist wèl kan doen om je stemgeluid te onderhouden:

DON'TS

- Roken heeft absoluut invloed op je stem en op het spreken. Afhankelijk van hoeveel je rookt, kan het roken je mond droger maken, waardoor je een grotere kans hebt op klik- en smakgeluiden tijdens het spreken. Ook kan het roken zorgen voor slijmvorming in je keel. Bij het inspreken van wat langere teksten zul je merken dat je vaker iets weg moet hoesten. En wanneer je vaak hoest, loop je weer het risico dat je stem een tikkie hees wordt. Niet doen dus. (Alhoewel er nog steeds genoeg voice-overs zijn die af en toe een sigaretje roken!)

- Schreeuwen is funest voor je stem. Door vaak hard te schreeuwen kunnen de stembanden geïrriteerd raken, vervormen, en kunnen er zelfs stembandknobbeltjes ontstaan. Dat veroorzaakt niet alleen pijn bij het spreken, maar er kan ook blijvende heesheid optreden. 

- Alcohol drinken voor een opname is ook geen goed idee. De alcohol onttrekt vocht aan je mond, en daardoor heb je een grotere kans op bijgeluiden tijdens het inspreken. Ook wanneer je een flinke hoeveelheid alcohol de avond vóór een inspreekklus hebt genuttigd, zul je merken dat het spreken een stuk minder soepel verloopt. De stem kan dan lager zijn dan normaal, en dat is vaak het gevolg van de alcohol in combinatie met een luidruchtige kroeg of feest waar je met stemverheffing hebt gepraat.

- Stress kan ook een reden zijn voor een aangetaste stem. Langdurige stress kan er ongemerkt voor zorgen dat de spieren rond de stembanden constant onder spanning staan, waardoor je bereik beperkt wordt. De stem klinkt dan meer geknepen in het laag, en soms zelfs behoorlijk hees. Ook merk je dat de stress invloed heeft op je articulatie: de woorden rollen simpelweg een stuk minder makkelijk je mond uit.

- Melkproducten zorgen voor slijmvorming op de stembanden, en dat is hinderlijk bij het spreken. Zelf hou ik enorm van een cappuccino of latte macchiato, maar die bestel ik pas nadat ik mijn inspreekwerk voor die dag heb afgerond. 

DO'S

- Drink regelmatig over de hele dag verspreid. Dat kan water, thee of sap zijn, net wat je fijn vindt en voor jou goed werkt. Veel vocalisten zweren bij een mengsel van water en appelsap. Dat zorgt niet alleen voor hydratatie van de stembanden en -plooien, maar ook voor een vochtige mondholte waardoor je minder last krijgt van smak- en klikgeluiden.

- Slaap voldoende en wees uitgerust. Dit lijkt een dooddoener eersteklas, maar veel mensen geven onvoldoende aandacht aan het aantal uren kwalitatieve slaap per nacht. Als ik goed uitgeslapen opsta, merk ik dat mijn stem beter uitgerust is, en dat zorgt voor een helderder geluid met een groter bereik. Bovendien articuleer ik makkelijker en hoef ik minder druk te zetten op mijn stembanden.

- Zing regelmatig! Behalve dat het goed voor je gemoedstoestand is, zorgt een regelmatig potje zingen ervoor dat de stembanden lekker warmgedraaid raken. Slijm trilt weg, alle keelspieren worden warm en soepel, en dat is te horen aan je stem. Let erop dat je bij het zingen geen kracht zet op de spieren van je keel. De kracht moet vanuit je middenrif komen, en het enige dat je stembanden doen is trillen. Een aantal sessies bij een zangcoach kan wonderen verrichten, is mijn ervaring.

- De Lax Vox methode is een veelgebruikte techniek bij sprekers en zangers om vermoeide stembanden te laten ontspannen. Stop een flexibele plastic slang in een flesje dat half is gevuld met water en houd het een paar centimeter onder de waterspiegel. Neem de slang in de mond en produceer een langgerekte oe-klank, waardoor het water gaat bubbelen. Varieer de mate waarin de slang onder water verdwijnt. De trillingen zorgen voor een aangenaam masserend effect op je stembanden. 

- Heb je toch langdurige stemproblemen en gaan ze niet vanzelf weg? Aarzel dan niet en schakel een goede logopedist in. Een logopedist doet veel meer dan alleen iemands uitspraak verbeteren. Hij of zij kan ook een verkeerde stemtechniek of ademtechniek corrigeren en je nuttige oefeningen meegeven om je stem beter in conditie te krijgen en te houden. In sommige gevallen geeft een logopedist ook een larynxmassage, waarbij alle spieren in het keel- en kaakgebied die betrokken zijn bij de spraak worden gemasseerd. Dit is vooral nuttig in gevallen waarbij de boel echt helemaal vastzit.